گنبد علويان مربوط به اواخر دوره سلجوقيان در چهار باغ علويان در نزديكي ميدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد. اين اثر يكي از شاهكارهاي معماري و گچبري بعد از اسلام در همدان است، و طي شماره ۹۴ در تاريخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيدهاست.
گنبد علويان مربوط به اواخر دوره سلجوقيان در چهار باغ علويان در نزديكي ميدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد. اين اثر يكي از شاهكارهاي معماري و گچبري بعد از اسلام در همدان است، و طي شماره ۹۴ در تاريخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيدهاست.
اين بنا توسط خاندان علويان ابتدا به عنوان مسجد احداث شده بودهاست. در دورههاي بعد با ايجاد سردابي در زير زمين به مقبره آن خاندان تبديل گرديدهاست. نامگذاري اين بنا به «گنبد» علويان به اين دليل بودهاست كه در گذشتههاي دور اين بنا داراي گنبد بوده و در اثر گذشت زمان گنبد آن فرو ريختهاست. همچنين علاقه شديد مردم به سادات و دوستداران امام علي و مدفون بودن دو تن از خاندان علويان در اين بنا از دلايل ديگر اين نامگذاري بودهاست.
گنبد علويان ميراثدار پيشينهي اعتقادي اهالي اين ديار و همواره مورد توجه محققان بوده است. اين بنا در ميان نمونههاي به جا ماندهي معماري دوره اسلامي بينظير و و به دليل معماري ويژه و تزيينات بسيار پيچيدهي گچي آن، درخور معرفي است و از نمونههاي منحصر به فرد معماري ايرانزمين است كه در شهر زيباي همدان قرار گرفته است.
علت نامگذاري اين بنا به گنبد علويان اين است كه اين بنا در گذشتههاي دور داراي گنبد بوده، گر چه در اثر گذشت زمان، گنبد آن فرو ريخته است. از سوي ديگر، علاقهي شديد مردم به سادات و دوستداران حضرت علي (ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علويان در اين بنا، موجب شده كه آن را به اين نام بخوانند.
اين گنبد به دلايل متعدد از جمله ويژگيهاي منحصر به فرد كالبدي و ظرافت و تزيينات استثنايي آن، همواره مورد توجه ويژهي محققان قرار داشته است.نقشهي بنا، چهارضلعي و گوشههاي آن داراي لبههاي ستارهايشكل است. ديوارهاي اين مقبره تا خط آغاز گنبد، باقي مانده ولي خود گنبد فرو ريخته و از بين رفته است. اين مقبره كه با آجر ساخته شده، از سطح زمين بالاتر است و مانند ساير مقبرههاي چهارضلعي مشابه، روي يك سكو قرار دارد. اين سكو در واقع طبقهي زيرين مقبره است. جلوي درب ورودي اين مقبره، ۹ پلهي سنگي ديده ميشود.
امروزه سازمان ميراث فرهنگي، دور اين بنا را حصاركشي كرده و از آن حفظ و نگهداري ميكند. در طي ساليان متمادي، اين بنا چندين بار مرمت شده است.
منبع: سايت راهنماسفر